Στη Συρία μέχρι πρότινος οι γραμμές αντιπαράθεσης εκτείνονταν όχι μόνο μεταξύ Συρίας και των υποστηριζόμενων από τις ΗΠΑ Κούρδων πολιτοφυλάκων και ισλαμικών τρομοκρατικών οργανώσεων, αλλά και μεταξύ Τουρκίας και Συρίας. Προ ολίγων ημερών με ρωσική διαμεσολάβηση πραγματοποιήθηκε στην Μόσχα, για πρώτη φορά από το 2011, συνάντηση-ορόσημο σε υπουργικό επίπεδο μεταξύ Δαμασκού και Άγκυρας, μια συνάντηση που έβαλε τις βάσεις για μια ειρηνευτική διαδικασία και την επιστροφή εκατομμυρίων προσφύγων στις εστίες τους.

Στην τριμερή συνάντηση της 28ης Δεκεμβρίου μεταξύ των υπουργών Άμυνας Ρωσίας, Τουρκίας και Συρίας, στην οποία συμμετείχαν και αξιωματούχοι των μυστικών υπηρεσιών των τριών χωρών, συζητήθηκε ένα σχέδιο για τον τερματισμό των τουρκικών στρατιωτικών επιχειρήσεων στην βόρεια Συρία, την επιστροφή στην Συρία των περίπου 3 εκατομμυρίων προσφύγων που ζουν στην Τουρκία και τον τερματισμό του ελέγχου μεγάλων τμημάτων της βορειο-ανατολικής Συρίας από τους Κούρδους πολιτοφύλακες της οργάνωσης PYD που έχουν την υποστήριξη των ΗΠΑ. Προς το τέλος Ιανουαρίου προβλέπεται να γίνει συνάντηση των υπουργών Εξωτερικών των δυο γειτόνων, σε αυτή την συνάντηση θα αποφασιστεί το άνοιγμα σημαντικών εμπορικών οδών για την διευκόλυνση της μεταφοράς τουρκικών αγαθών προς την Συρία, κάτι που είναι πολύ σημαντικό για την Δαμασκό λόγων του εμπάργκο της Δύσης.

Η τριμερής συνάντηση στη Μόσχα προκάλεσε την οργή της Ουάσιγκτον, το αμερικανικό υπουργείο Εξωτερικών καταδίκασε κάθε προσέγγιση με την συριακή κυβέρνηση. Όμως παρά τις αντιρρήσεις των ΗΠΑ, η Τουρκία εμφανίζεται πρόθυμη να αποκαταστήσει τους δεσμούς με την Συρία για να εξασφαλίσει τα σύνορα της από τους Κούρδους της βόρειας Συρίας και να επιλύσει την προσφυγική της κρίση. Η Δαμασκός από την πλευρά της πιστεύει ότι μια τέτοια κίνηση θα βοηθούσε στην άμβλυνση της οικονομικής της κρίσης και στην διατήρηση της εδαφικής ακεραιότητας της Συρίας. Για τον Ερντογάν, μια συμβιβαστική λύση με την Δαμασκό και η λύση του προβλήματος με τους Κούρδους του PYD χωρίς αιματοχυσία θα λογίζονταν ως εσωτερική πολιτική επιτυχία, την οποία χρειάζεται για τις επερχόμενες εκλογές του Μαΐου.

Τουρκία, Συρία και Ρωσία φαίνεται πλέον να συμφωνούν ότι η παρουσία αμερικανικών στρατευμάτων στην βορειοανατολική Συρία είναι αυτή που διαταράσσει την ασφάλεια στην περιοχή. Η Συρία θέλει να ανακτήσει τον έλεγχο των εδαφών της και οι Κούρδοι δεν έχουν κατ’ αρχήν τίποτα εναντίον αυτής της πολιτικής, αλλά θέλουν την μεγαλύτερη δυνατή διευρυμένη αυτονομία. Αυτό δεν αρέσει στην συριακή κυβέρνηση του Μπάσαρ αλ Άσαντ, αλλά πιθανότατα και με λίγη πίεση από τη Μόσχα θα μπορούσε να βρεθεί μια συμβιβαστική λύση.
Μέχρι στιγμής ωστόσο, η παρουσία αμερικανικών στρατευμάτων το έχει αποτρέψει αυτό επειδή αυτή η παρουσία περιορίζει την προθυμία των Κούρδων να διαπραγματευτούν. Χωρίς την υποστήριξη των ΗΠΑ, οι Κούρδοι θα είναι σίγουρα πιο πρόθυμοι να συμβιβαστούν, και η Ρωσία πιθανότατα θα ασκήσει πίεση στην Δαμασκό για να έρθει πιο κοντά με τους Κούρδους.

Στην τριμερή συνάντηση στην Μόσχα φαίνεται να υπήρξε επίσης συμφωνία των υπουργών Άμυνας για πίεση προς απόσυρση των αμερικανικών στρατευμάτων από την Συρία και τον τερματισμό της παράνομης κατοχής τμημάτων του κυρίαρχου Συριακού κράτους. Η συναίνεση της Τουρκίας με την Ρωσία και την Συρία για απόσυρση των αμερικανικών στρατευμάτων από κουρδικούς θύλακες της βόρειας Συρίας αποκτά μεγάλη γεωπολιτική σημασία, καθώς η Τουρκία και άλλα κράτη της περιοχής ξεφεύγουν όλο και περισσότερο από τον έλεγχο της ηγεμονικής Ουάσιγκτον και εντάσσονται στην πολυπολική τάξη που ηγείται η Ρωσία και η Κίνα.

Ως προς αυτό, οι δηλώσεις επιφανών Τούρκων πολιτικών γίνονται όλο και πιο ξεκάθαρες από εβδομάδα σε εβδομάδα. Ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου κάλεσε στις 21 Οκτωβρίου τα δυτικά κράτη να άρουν τις μονομερείς οικονομικές κυρώσεις που επιβλήθηκαν σε χώρες όπως το Ιράν και η Βενεζουέλα, λέγοντας ότι οι ΗΠΑ πρέπει να σταματήσουν να «εκφοβίζουν αυτά τα κράτη». Ο υπουργός Εξωτερικών αντιτάχθηκε επίσης στις απειλές των ΗΠΑ κατά της Σαουδικής Αραβίας για την απόφαση του OPEC+ να μειώσει σημαντικά την παραγωγή πετρελαίου, επισημαίνοντας ότι «η παρενόχληση εναντίον της Σαουδικής Αραβίας είναι άστοχη και επικίνδυνη».

Θυμίζουμε ότι η Τουρκία απέφυγε να ευθυγραμμιστεί με τις δυτικές κυρώσεις στην Μόσχα και αντ' αυτού επέκτεινε τις εμπορικές σχέσεις με τον γείτονα της στην Μαύρη Θάλασσα. Η οικονομική συνεργασία μεταξύ Ρωσίας και Τουρκίας έχει αυξηθεί το 2022, ο όγκος συναλλαγών για ολόκληρο το έτος αναμένεται να είναι 60 δισεκατομμύρια δολάρια, αν και θα μπορούσε να είναι ακόμη υψηλότερος δεδομένης της δυναμικής των πρώτων εννέα μηνών.
Η διακίνηση φορτίων μεταξύ των δυο χωρών μόνο στην λεκάνη Αζοφικής-Μαύρης Θάλασσας εκτιμάται ότι το 2022 θα φτάσει τους 250 εκατομμύρια τόνους. Πριν από δύο μήνες, η Τουρκία και η Ρωσία υπέγραψαν έναν οδικό χάρτη για την οικονομική συνεργασία, ο οποίος στοχεύει στην αύξηση του κύκλου εργασιών του διμερούς εμπορίου στα 100 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως. Οι δύο χώρες συμφώνησαν επίσης να υιοθετήσουν το ρωσικό ρούβλι ως νόμισμα για το διμερές εμπόριο, συμπεριλαμβανομένων των ρωσικών προμηθειών φυσικού αερίου. Ο σχεδιαζόμενος κόμβος φυσικού αερίου στην Τουρκία, ο οποίος θα τροφοδοτείται από την Ρωσία, υπογραμμίζει την έλλειψη προβλημάτων μεταξύ των δυο χωρών.

Σε κάθε περίπτωση, η Μέση Ανατολή με την Τουρκία, την Σαουδική Αραβία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, το Κατάρ, το Ιράκ και το Ιράν εξελίσσεται σε έναν ισχυρό ακρογωνιαίο λίθο του νέου πολυπολικού κόσμου. Η Τουρκία του 21ου αιώνα ενθυλακώνει έναν νέο ρόλο στην Ευρασία, απομακρύνεται από την Δύση και κλείνει μια παρένθεση 100 ετών, τερματίζοντας τον δυτικόστροφο Κεμαλισμό. Επιδιώκει να ανατείλει ως εξέχουσα περιφερειακή δύναμη στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, της Μέσης Ανατολής και των Βαλκανίων με έναν στρατηγικό σχεδιασμό που την φέρνει αντιμέτωπη με τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ (βλ. Συρία, Λιβύη, πολιτική κυρώσεων της Δύσης) και πιο κοντά στην Ρωσία και την Ευρασία.

Σημειώνουμε μετ’ επιτάσεως ότι η απομάκρυνση της Τουρκίας από την Δύση είναι διαρθρωτική και ξεπερνά το πολιτικό πλέγμα του Ερντογάν. Η Δύση (ΗΠΑ/ΝΑΤΟ) για την Τουρκία δεν είναι πλέον η «ηγέτιδα του ελευθέρου κόσμου» (γιατί να είναι άλλωστε), την θέση της παίρνει με τάχιστους ρυθμούς η Ευρασία. Η Τουρκία εντάχθηκε στο ΝΑΤΟ το 1952 με την προοπτική να προστατεύσει την νοτιοανατολική πτέρυγα της Συμμαχίας έναντι της Σοβιετικής Ένωσης.
Η Σοβιετική Ένωση δεν υπάρχει, η Ρωσία δεν είναι πλέον ο κομμουνιστικός μπαμπούλας αλλά μια χώρα που αντιστέκεται πολιτικά και στρατιωτικά στην Νέα Παγκόσμια Τάξη και για την Τουρκία τα εθνικά και οικονομικά συμφέροντα είναι πιο πρωταρχικά απ’ ότι τα συμφέροντα του ΝΑΤΟ και του βαθέος κράτους της Ουάσιγκτον.

Γ. Λιναρδής